پروتز دندان چیست؟
منظور از اصطلاح پروتز دندان، دندان مصنوعی یا تعویض دندان است. این پروتزها انواع مختلفی دارند، از روکش های ساده ای که برای کمک به ترمیم یک دندان استفاده می شود تا پروتزهای کامل دندان که برای جایگزینی یک دندان بکار برده می شوند و عموما دندان مصنوعی نامیده می شوند، پروتز دندان متحرک و ثابت بنا به دلایل زیبایی و پزشکی توسط دندان پزشک مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع پروتز دندان:
در زمینه جایگزینی دندانهای از دست رفته از سه نوع پروتز دندان استفاده می کنیم که شامل پروتز دندان متحرک، پروتز دندان ثابت، ایمپلنت می باشد.
 
1. پروتز دندان ثابت:
پروتز ثابت دندان همان چیزی است که در بین عموم جامعه با عنوان روکش دندان مرسوم است. پروتز دندان ثابت خود بر دو نوع است:

• روکش تک واحدی دندان (single dental crown)

 معمولا دندان زمانی نیاز به روکش دارد که به علتی ساختار دندان ضعیف شده و نیاز به حفاظت و حمایت با روکش دارد و یا بعضا دلایل زیبایی لزوم وجود روکش را منجر می شود.
 
گاهی به دلیل نقص عملکرد دندان (مشکلات فانکشنال)، روکش به کمک سیستم جویدن و مضغ فرد می آید.
• بریج دندان ( dental bridges)

  یکی دیگر از انواع پروتز دندان ثابت، بریجهای دندانی هستند . آنچه که بیشتر با عنوان پروتز ثابت دندان در بین جامعه مرسوم است همین نوع پروتز دندان است. این نوع پروتز دندان، در واقع زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که فرد یک یا تعداد بیشتری از دندانهای خود را از دست داده و در عین حال هنوز حداقل یک دندان در جلو و یک دندان در عقب دندان از دست رفته وجود دارد.
 
به این ترتیب با تراش دو دندان مجاور ناحیه خالی از دندان، یک پل (bridge ) بین دندانهای پایه زده می شود تا ناحیه خالی از دندان پر شده و دوباره توانایی جویدن و زیبایی به فرد باز گردد.
 
2. پروتز دندانی متحرک
گاهی به دلایل متعدد نمی توان از پروتزهای دندانی ثابت برای جایگزینی دندانهای از دست رفته استفاده کرد. در این صورت پروتز دندان متحرک به کمک افزاد بی دندان یا با تعدادی دندان از دست رفته و دندانپزشکان می آید. پروتز دندان متحرک همانطور که از نام آن بر می آید به راحتی داخل دهان گذاشته و یا برداشته می شود.
 پروتز دندان متحرک بر سه نوع اند:
♦ پروتز دندانی پارسیل (partial prosthesis)

  
آن چیزی که در بین عموم جامعه با عنوان « دندان تکه ای » موسوم است همین نوع از انواع پروتز دندان هستند. پروتز دندان پارسیل خود انواع گوناگونی دارد: برای مثال پروتزهای پارسیل تمام آکریل ( فلیپر )، معمولا به عنوان یک درمان موقتی در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می گیرند.
نوع دیگر پروتز دندان پارسیل پروتزهای کرم کبالت است که از قدیم الایام به عنوان درمان بی دندانیها با انتهای آزاد (کسانی که دندانهای خلفی _دندانهای عقبی _خود را از دست داده اند و دندانی جهت پایه برای پروتز ثابت ندارند ) یا کسانی که به هر دلیل نمیخواهند از پروتز دندان ثابت استفاده کنند مورد استفاده قرار می گرفته است.
این انواع پروتز دندان شامل ترکیب آکریل (بخش صورتی دست دندان « لثه پروتز ») و آلیاژ فلزی هستند که بخش عمده آن را کرم و کبالت شامل می شود. معمولا به علت فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند. به همین علت امروزه انواع دیگری از پروتز دندان پارسیل طراحی شده که بخش فلزی آن نیز به صورت رنگ دندان می باشد و به آنها پروتز دندان پارسیل  felexite گفته می شود.
 ♦ پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture)

حتما دست دندانهای پدر بزرگها و مادر بزرگها را دیده اید. این نوع از پروتز دندان متحرک برای افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که تمام دندانهای خود را از دست داده اند. هر چند امروزه با پیدایش ایمپلنت های دندانی، استفاده از این انواع پروتز دندان متحرک کمتر شده، اما هنوز به عنوان کم هزینه ترین درمان بی دندانی مورد استفاده قرار می گیرد.
 
پروتز دندان کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است.
نکته مهم این که پروتز کامل دندان از دو بخش تشکیل می شود یکی دندانها که سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز که در بین بیماران با عنوان « لثه پروتز » موسوم است. این بخش لثه پروتز باید مستحکم باشد که بتواند کارآیی لازم را داشته باشد.
 
♦ نقش پروتز داندان کامل یا پارسیل با لثه نرم چیست؟
در واقع لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت ۱-۲ میلی متری در زیر لثه سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده می شود تا تورم یا التهابات لثه بیمار برطرف شده و بستر مناسبی برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم شود.
 
اگر پروتز دندان با لثه نرم قرار باشد که به طور دایم مورد استفاده قرار بگیرد، هرچند در ابتدا استفاده از آن بسیار راحت تر است اما نه تنها کارآیی آن بسیار پایین تر است بلکه باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در دهان فرد میشود. در عین حال تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف (لثه نرم) بسیار سخت تر است و احتمال رشد انواع باکتریها و قارچها در خلل و فرج آنها زیاد است.
 
♦ پروتز دندان اوردنچر (over denture)

اوردنچر نیز نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می نشیند. به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است.
 مدت دوام پروتز دندان:
عادت کردن به پروتز دندان در ابتدا مدتی طول می کشد. به علاوه، به دلیل التهاب بافتی داخل دهان باعث می شود پروتز در جای مناسبش ثابت نشود. این امر باید در ملاقات های منظم با دندانپزشک مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم پروتز دندان می تواند تنظیم شود.
همواره رعایت بهداشت مدت دوام پروتز دندانی را طولانی می کند. پروتز دندانی که به خوبی تمیز نگه داری شود، می تواند در طول حیات فرد دوام داشته باشد.
نحوه مراقبت از پروتز دندان متحرک:

 نیمی از رمز موفقیت پروتز دندان متحرک در نحوه استفاده درست و نگهداری از آنهاست توصیه میشود که در روزهای اول استفاده از پروتز دندان، حتی در هنگام خواب به منظور عادت، دندان مصنوعی را خارج نکیند.
 - حداقل دوبار در روز پروتز دندان مسواک زده شود.
- هنگام تمیز کردن پروتز دندان مراقب افتادن آن از ارتفاع باشید.
- با مسواک مخصوص دندان مصنوعی، سطح خارجی و داخلی پروتز و با یک مسواک بسیار نرم، لثه و مخاط داخلی دهان تمیز شود. هفته ای یکبار دندان مصنوعی یا پروتز دندان متحرک را داخل یک محلول ضدعفونی کننده قرار دهید به مدت 8 ساعت در روز فرصت مناسبی است تا بافت لثه استراحت کند.
- هنگام عدم استفاده، پروتز دندان در یک ظرف آب نمک قرار داده شود. هنگام حمام رفتن می توانید پروتز دندان را داخل یک محلول تمیز کننده قرار دهید محلول تمیز کننده را می توان با اضافه کردن یک قاشق چای خوری سرکه یا محلول سفید کننده خانگی (وایتکس )به یک لیوان آب اضافه کرد بعد از خارج کردن دندان مصنوعی از محلول تمیز کننده آنرا به طور کامل زیر شیر آب بشویید سپس آنرا داخل دهان قرار دهید.
- برای رنگ نگرفتن پس از خوردن غذاهای رنگی پروتز بلافاصله تمیز شود یا در صورت تغییر رنگ هر چند وقت یکبار به مدت 6 تا 8 ساعت در ظرف محتوای آب و یک قاشق سفید کننده خانگی قرار داده شود و سپس به دقت زیر آب سرد شسته شود. مراجع مرتب بیمار به دندانپزشک و توجه به تذکرات وی توصیه می گردد.